سرمایه گذاری | شیوه ارزشگذاری سهام شرکتها در بازار بورس

سرمایه‌گذاری و ارزشگذاری سهام شرکتها در بورس در سامانه‌های اقتصادی بسیار حائز اهمیت است. به عبارتی، یکی از پارامترهایی است که میزان سنجش سلامت و یا بیماری اقتصادی را در کشورهای مخلتف تعیین میکند.

یکی از مهم‌ترین مباحثی که در اقتصاد دنیا مورد بررسی قرار می‌گیرد استفاده از سرمایه‌های راکد در جهت توسعه‌ی اقتصادی هر کشور است.

از وظایف‌ مهم بورس، جذب پس‌اندازهای راکد و سوق دادن آنها به واحدهای تولیدی، بنگاه‌ها و شرکت‌های اقتصادی است که با ایجاد امکانات و بستر مناسب زمینه مشارکت عموم مردم در توسعه کارآفرینی، رونق تولید و رشد بنگاه‌های اقتصادی را فراهم می‌آورد. 

بنابراین بورس به دلیل داشتن این خصوصیات می‌تواند به‌عنوان یک اهرم مهم در کنترل نرخ تورم و افزایش نرخ رشد پس‌اندازهای راکد و سرمایه‌های سرگردان نقش مهمی را در اقتصاد هر کشوری داشته باشد.

از آنجایی که بازار بورس بازاری بسیار ارزشمند و جذاب اما پُرخطر برای افراد بی‌تجربه و ناآشنا با قواعد فعالیت در بورس محسوب می‌گردد؛ در ادامه این نوشتار به معرفی یکی از متداول‌ترین شیوه‌های ارزشگذاری سهام در بورس می‌پردازیم.

متخصصین بازار بورس با استفاده از شیوه‌ی تحلیل بنیادی (Fundamental) برای تعیین سهام برتر بازار، ابتدا شرکت‌ها را از فیلترهای «روند سودآوری شرکت»، «ویژگی فصلی و سالانه کانسلیم»، «توان تعدیل شرکت» و … عبور می دهند.

در آخر به تعدادی شرکت می رسند که از نظر بنیادی شرایط مشابه و یکسانی دارند و از تمامی فیلتر ها عبور کرده اند. در پایان و به کمک برخی پارامترها نظیر: EPS، P/E و … می‌توانند تشخیص دهند که کدام سهم از وضعیت مطلوب‌ترو با سوددهی بیشتر برخوردار است.

پارامتر «سود هر سهم (EPS)»

پارامتر EPS یا همان Earning Per Share که به سود هر سهم معروف است. مدیران شرکت ها پیش‌بینی خود را از سود سال آینده قبل از شروع سال مالی جدید و با توجه به وضعیت عملکرد شرکت در سال‌های گذشته و برنامه‌های آتی آن شرکت در سال‌های آینده  اعلام می‌کنند.

شرکت ها پیش بینی درآمد هر سهم (EPS) را طی سال و در مقاطع ۳ ماهه با توجه به وضعیت عملکرد و رویدادهایی که رخ می‌دهد، مورد بازنگری قرار می‌دهند.
تمامی این اطلاعات با توجه به اینکه هنوز سال مالی آن شرکت به پایان نرسیده، «پیش‌بینی» محسوب می‌شود. بعد از اتمام سال مالی شرکت و مشخص شدن عملکرد واقعیِ آن سال، درآمد هر سهم تحت عنوان (EPS) واقعی اعلام خواهد شد.

EPS در تحلیل وضعیت شرکت ها بسیار مورد استفاده قرار میگیرد تا سوددهی آن شرکت را به سهام‌داران خود نشان دهد. شایان ذکر است پیش‌بینی EPSهای آینده و نرخ رشد آن بر قیمت سهام تأثیر می‌گذارد.

سهام‌داران و تحلیل‌گران، EPSهای گزارش شده را برای برآورد EPSهای آینده و برآورد نرخ رشد آتی به کار می‌برند و در واقع توان سودسازی شرکت را ارزیابی می‌کنند. رقم EPS به بیانی  ترسیم تصویری از آینده شرکت و نشان دهنده عملکرد مدیریت و وضعیت شرکت نیز است.

دو شرکت می‌توانند رقم EPS یکسانی داشته باشند اما یکی از شرکت ها میتواند با سرمایه گذاری کمتر رقم سود به ازای هر سهم (EPS)  بدست آورد. معمولا شرکتی برای سرمایه گذاری بهتر و کارآمدتر است که با سرمایه کمتری بتواند سود بیشتری بسازد حتی اگر در همه فاکتورهای دیگر مساوی باشد.

دریافت خدمات منتورینگ کسب و کار (بیزینس منتورینگ) 

پارامتر «ضریب سهام یا نسبت قیمت به درآمد هر سهم (P/E)»

در تحلیل بنیادی (Fundamental) آخرین مرحله ، نسبت P/E  می‌باشد. بدین صورت که از نسبت «قیمت بر درآمد (P/E)» برای تشخیص ارزشمندی قیمت سهم نسبت به سودآوری شرکت استفاده می‌شود.

P/E کوتاه شده نسبت price (قیمت سهم) به EPS (درآمد هر سهم) است و همان‌گونه که از نام آن پیداست از تقسیم «آخرین قیمت روز سهام یک شرکت» به «سود هر سهم (EPS)» آن بدست می‌آید.

P/E در تاریخ‌هایی محاسبه می‌شود که شرکت‌ها اطلاعات EPS سه ماهه را افشا می‌کنند. نسبت P/E در واقع انتظارات سرمایه‌گذاران از بازدهی آینده یک دارایی را به ما نشان می‌دهد.
 نام دیگر P/E ضریب سهام است.این نسبت نشان می‌دهد که یک سرمایه‌گذار حاضر است به ازای هر ۱ ریال بازدهی که از سهام خود بدست می‌آورد، چند ریال پرداخت کند. 

این نسبت یکی از ابزارهای قدیمی و عمومی پراستفاده به‌منظور ارزش‌گذاری سهام  و نشان دهنده این است که قیمت سهام شرکت، چند برابر میزان سود نقدی است که شرکت به هر سهم خود تخصیص می‌دهد. بعبارت دیگر، قیمت سهام نسبت به سودی که شرکت بورسی بین سهامداران خود توزیع می‌کند، چه میزان ارزش دارد.

در یکی از تعریف های این نسبت آمده است که نسبت P بر E میزان بازدهی یک دارایی می باشد .یا به عبارت دیگر حاصل نسبت P/E زمان بازگشت دارایی را به ما نشان می‌‌دهد.

به طور مثال؛ اگر یک بانک حدود ۲۰ درصد (۲۰/۱۰۰=۱/۵) سود سالانه پرداخت کند P بر E آن برابر با ۵ می‌‌باشد. یعنی اگر سرمایه ما ۱۰ میلیون تومان باشد و بانک سالانه ۲۰ درصد سود پرداخت کند، هر ساله ۲ میلیون تومان به ما پرداخت می‌کند. به عبارتی P/E برابر ۵، به این معنی است که دارایی ما پس از 5 سال به طور کامل باز می‌‌گردد.

در بازار بورس هم برای هر شرکت مانند مثالی که در بالا گفته شد می‌توان نسبت P/E را بیان کرد. به طور مثال اگر قیمت یک سهم ۲۰۰۰ ریال باشد و سود هر سهم آن ۲۵۰ ریال باشد P/E این سهم برابر ۸ می‌‌باشد .

نسبت در خرید و فروش سهام شرکت‌های بورسی همواره باید مدنظر سهام‌داران قرار ‌بگیرد؛ چون هرچه نسبت P/E یک شرکت در مقایسه با سایر شرکت‌های موجود در آن صنعت کمتر باشد، نشان‌دهنده ارزنده بودن آن سهم است.

از طرفی با بررسی نسبت P/E یک شرکت و مقایسه آن با نسبت P/E سایر شرکت‌های فعال در آن صنعت، می‌توان دریافت که آیا قیمتی که هم‌اکنون برای سهم شرکتی در بورس تعیین شده، قیمت مناسبی است یا خیر؟ 

تحلیل‌گران مالی با ضرب EPS در رقم P/E درخصوص پایین یا بالا بودن قیمت سهام قضاوت می‌کنند.البته باید به این موضوع توجه داشته باشیم یکی از عوامل تأثیرگذار در خرید سهام‌داران نسبت P/E می باشد .

در شرکت‌هایی که EPS منفی دارند و سود نمیدهند ، نظرات مختلفی برای محاسبه این نسبت در این موارد وجود دارد و وضعیت چالش‌برانگیز برای محاسبه P/E به وجود می‌آید . برخی بر این باورند که باید P/E را منفی حساب کنند و برخی اعتقاد دارند باید P/E صفر به سهم داده شود.

حتما بخوانید: سازمانهای شتاب‌دهنده و کمک‌کننده مالی

مقایسه نسبت P/E شرکت با نسبت P/E گروه:

اگر در صفحه مربوط به یک سهم در سایت معاملات بروید خواهیم دید که علاوه بر نسبت P/E برای آن سهم در کنار آن P/E گروه هم آمده است. نسبت قیمت به درآمد گروه میانگین P بر E شرکت‌هایی است که در یک زمینه مشخص فعالیت دارند.

در بسیاری از موارد نسبت P/E شرکت با گروه، اختلافی بیشتر از ۱ واحد دارند. در چنین مواقعی گفته می‌شود که نسبت قیمت به درآمد شرکت تمایل دارد تا خود را به گروه نزدیک کند.

دو عامل تاثیرگذار در تغییر ارزش هر سهم “عرضه و تقاضا” و “روند سود آوری سهم” هستند. عرضه و تقاضا روی قیمت و روند سودآوری سهم بر روی مقدار درآمد سهم (EPS) تاثیر گذار است.

به طور کلی با توجه به ارزش ذاتی گروه، برای نسبت قیمت به درآمد هر شرکت سه حالت متفاوت دارد:

الف- نسبت P/E شرکت بالاتر از P/E گروه باشد:

شرکت باید حاصل نسبت P/E را کاهش دهد تا P/E شرکت بتواند خود را به گروه نزدیک کند،این اتفاق در دو صورت امکان پذیر است.

دو پارامتر اصلی در نسبت P/E شرکت تاثیرگذار است. اگر بخواهیم حاصل نسبت قیمت به درآمد شرکت کاهش یابد یا باید سودآوری سهم (EPS) آن افزایش یابد که در این صورت اتفاق خوبی برای سهم رقم خواهد خورد یا باید قیمت سهم (P) کاهش یابد که بسیار خطرناک است.

حال فرض کنید سهم P/E بالاتری نسبت به گروه دارد و نتوانسته روند سودآوری خود را افزایش دهد. چنین سهمی برای کاهش نسبت قیمت به درآمد خود ناچار به کاهش قیمت خود می‌باشد و برای سرمایه گذاری اصلا مناسب نیست!

ب- نسبت P/E شرکت هم‌تراز با P/E گروه باشد:

منظور از اینکه P/E شرکت هم‌تراز با گروه خود باشد؛ این است که اختلاف چندانی نداشته باشد. معمولا اختلاف کمتر از ۱ واحد را هم‌تراز در نظر می‌گیرند. در چنین شرایطی نمی‌­توان تحلیلی برای P/E شرکت انجام داد.

ج- نسبت P/E شرکت پایین‌تر از P/E گروه باشد:

اگر شرکت سهم P بر E پایین‌تری نسبت به گروه خود داشته باشد برای اینکه خود را به گروه برساند باید P/E خود را افزایش دهد.  باز هم مانند حالت اول باید یکی از دو پارامتر تعیین کننده P بر E شرکت تغییر کنند.

شرکت باید قیمت سهم را افزایش یا مقدار سود هر سهم آن را کاهش دهد. کاملا مشخص است که اگر قیمت سهم افزایش یابد اتفاق خوبی برای سهم خواهد افتاد و سرمایه‌گذاران از چنین سهمی استقبال می‌کنند. اگر روند سودآوری شرکت کاهش یابد، برای سهامداران مناسب نیست.

حال فرض کنید شرکتی که نسبت قیمت به درآمد پایین‌تری نسبت به گروه خود دارد، روند سودآوری خود را افزایش داده باشد، در چنین شرایطی اختلاف ارزش ذاتی هر سهم شرکت با گروه بیشتر می‌شود و برای افزایش P/E شرکت تنها عامل افزایش قیمت سهم می‌تواند تاثیر گذار باشد.

در چنین شرایطی می‌تواند یک موقعیت فوق‌العاده برای سرمایه گذاران باشد چرا که احتمال افزایش قیمت سهم بسیار بالا است. بنابراین:

• نسبت P/E یکی از ابزارهای مهم در تحلیل بنیادی است اما کافی نیست.
• هر نسبت P/E بالایی بد نیست و هر نسبت P/E پایینی هم خوب نیست.
• شرکتی با P/E بالاتر از گروه و روند سودآوری نامناسب، خطرناک‌ترین نوع سرمایه‌گذاری است.
• شرکتی با P/E پایین‌تر از گروه و اوضاع سودآوری مناسب، بهترین نوع سرمایه گذاری است.

شیوه ارزش‌گذاری سهم با استفاده از پارامترهای EPS و P/E

برای مثال فرض کنید با محاسبه دقیق نسبت P/E برای یک شرکت عدد ۵ بدست آمده است و سود EPS برای این سهم ۱۰۰ تومان باشد. بنابراین قیمت محاسبه شده برای سهم این شرکت ۵۰۰ تومان است.

حال اگر قیمت عرضه‌ی سهم در بازار بورس مثلا ۴۰۰ تومان باشد قیمت سهم ارزنده است.در نتیجه زمانی برای خرید مناسب است که بتواند تا قیمت ۵۰۰ تومان رشد کند. اما اگر قیمت سهم در بازار ۶۰۰ تومان باشد زمانی برای خرید مناسب نیست که قیمت تا ۵۰۰ تومان اُفت کند.