هرآنچه که باید درباره تجارت و صادرات به ارمنستان بدانیم
در سالیان اخیر ارمنستان رشد اقتصادی بسیار خوبی داشته و این موضوع باعث شده تا روابط تجاری و اقتصادی آن با ایران بسیار بهبود پیدا کند. خصوصا آنکه این کشور از سال ۲۰۱۵ یکی از اعضای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا بوده که ایران نیز یکی دیگر از اعضای آن است. اعضای این اتحادیه دارای یک سری امتیازات در تجارت با هم هستند.
اگر نقشه ایران را یک گربه در نظر بگیریم، ارمنستان دقیقا بالای سر گربه قرار گرفته است. همسایه کوچکی که رابطه اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی بسیار مناسبی با ایران دارد. به همین دلیل صادرات به ارمنستان می‌تواند گزینه خوبی برای همکاری اقتصادی با این کشور باشد.
مجموعه این عوامل باعث شده تا بسیاری از تجار و تولیدکنندگان کشورمان به فکر صادرات به ارمنستان باشند. در این مقاله به مهم‌ترین نکات در صادرات به این کشور همسایه اشاره خواهیم کرد.
مردم ارمنستان و ویژگی‌های فرهنگی اجتماعی آنها
اشاره کردیم که ویژگی‌های فرهنگی و اجتماعی ارمنستان به ایران بسیار نزدیک است. این کشور در حال حاضر قریب به 3 میلیون نفر جمعیت داشته و علاوه بر ارمنی‌ها، گروه‌های قومی و مذهبی دیگری نیز در آن ساکن هستند. وضعیت ارمنستان در حوزه جمعیت‌شناختی، فرهنگی و اجتماعی به شرح ذیل است:
- جمعیت: 2 میلیون و 960 هزار نفر
- زبان‌های رسمی: روسی و ارمنی
- جمعیت: مردان (47 درصد) و زنان (53 درصد)
- دین اصلی: مسیحیت
- 42 درصد جمعیت 25 تا 54 ساله
- اقلیت‌های قومی مذهبی: روسی، کرد، گرجی، یهودی، یونانی، یهودی
- جمعیت شهری: 62.8 درصد
- ایروان، گیومری، اجمیاتزین، وانادزور، هرازدان، آبوویان، آرتاشات، کاپان، گاوار
- جمعیت روستایی: 38.2 درصد
- پول رایج: درام
- متوسط سن جمعیت : 35 سال
- نوع حکومت: پارلمانی
نکات جمعیت‌شناختی و اجتماعی ارمنستان به تجار و بازرگانان کمک می‌کند تا هدفمندتر اقدام به صادرات کنند. به عنوان مثال، بخش بسیار قابل‌توجهی از جمعیت آن در بازه سنی 25 تا 54 ساله قرار دارند که در صادرات محصولات مختلف می‌تواند مورد توجه قرار گیرد. ضمن آنکه صادرکنندگان می‌توانند برای تسهیل روندهای تجارت از اشتراکات فرهنگی دو کشور بهره بگیرند.
دریافت خدمات مشاوره صادرات، تجارت و بازرگانی
وضعیت سیاسی، تاریخ و جغرافیای ارمنستان
به لحاظ جغرافیایی، کشورهای آذربایجان، ایران، ترکیه، گرجستان و ایالت خودمختار نخجوان همسایه ارمنستان محسوب می‌شوند. بنابراین همسایه شمالی ما هیچگونه دسترسی به دریا ندارد.
با این حال، برخی دریاچه‌های معروف مانند سوان، آکنا، پاری و رودخانه‌هایی از قبیل ارس، هرازدان، وروتان در این کشور قرار دارند. این آبراه‌ها باعث شکل‌گیری یک طبیعت زیبا و دشت‌های حاصل‌خیز شده است.
ارمنستان دارای آب‌وهوای بسیار مرطوب است که با باران‌های قابل‌توجه همراه است. کوهستانی بودن نیز یکی دیگر از ویژگی‌های بارز وضعیت جغرافیایی ارمنستان میباشد.
از کوه‌های معروف آن می‌توان به آژداهاک، آراتاگس، آچکاسار و برخی دیگر اشاره کرد. از دشت‌های مهم آن نیز می‌توان به دشت آرارات اشاره کرد. مجموعه این عوامل باعث شده تا ارمنستان به لحاظ تولید برخی محصولات کشاوری و همچنین معدنی، سرآمد باشد.
به لحاظ تاریخی نیز این کشور دوران‌های پرفراز و نشیبی را پشت سر گذاشته است. ارمنستان کنونی به علت موقعیت خاصی که دارد، همواره مورد توجه قدرت‌های جهانی و منطقه‌ای بوده است.
این کشور بارها از جانب حکومت‌های مختلف مانند امپراطوری روم، سلجوقیان، عثمانیان و سایر حکومت‌ها مورد تهاجم قرار گرفته است. برای سالیان طولانی تحت حاکمیت شوروی سابق بوده و در نهایت پس از فروپاشی شوروی تواست به استقلال خود دست پیدا کند.
مردم ارمنستان در طول تاریخ بارها مورد تهاجم و قتل‌عام قرار گرفته‌اند که از جمله آنها می‌توان به قتل‌عام گسترده توسط عثمانی‌ها یاد کرد. این رویدادهای تلخ تاریخی باعث شده تا هم اکنون نیز دو کشور ارمنستان و ترکیه روابط تیره‌ای با یکدیگر داشته باشند.
این کشور همچنین روابط سیاسی مناسبی با دیگر همسایه خود یعنی جمهوری آذربایجان نداشته و یکی از اختلافات مهم آنها جدال بر سر منطقه مورد مناقشه قره‌داغ است. این موضوع نیز از دیدگاه تجار و بازرگانان کشورمان می‌تواند یک نکته مثبت در صادرات به ارمنستان محسوب شود.
اما وضعیت سیاسی و حکومتی ارمنستان نیز بی‌‌ارتباط با تاریخ آن نیست. ارمنستان اگرچه در گذشته‌ها دارای برخی حکومت‌های مستقل یا نیمه مستقل بوده، اما استقلال اصلی خود را بعد از فروپاشی حکومت شوروی به دست آورد.
در ابتدا امر ساختار سیاسی حکومت به صورت ریاستی بوده و این روند تا سال 2015 ادامه داشت و از این سال، ساختار حکومتی به پارلمانی تغییر یافت که به تایید مردم این کشور نیز رسید. بنابراین تاکنون سه رئیس‌جمهور و چهار نخست‌وزیر بر سر کار آمده‌اند. این کشور یک مجلس نمایندگان داشته و تک پارلمانی محسوب می‌شود.
احزاب مختلفی در این کشور فعالیت دارند که بخش قابل توجهی از آنها جزء احزاب چپ و سوسیالیسم محسوب می‌شوند. احزاب ملی‌گرا و برخی احزاب لیبرال نیز در این کشور فعالیت دارند.
اقتصاد ارمنستان
اقتصاد ارمنستان نسبت به بسیاری دیگر از کشورهای همسایه ایران وضعیت بسیار بهتری دارد. صنعت در این کشور از دیرباز رونق بسیار قابل توجهی داشته و انواع کارخانجات صنعتی پیش از استقلال ارمنستان احداث شده بودند.
با این حال، در دهه‌های اخیر علاوه بر صنعت، بخش‌هایی همچون گردشگری، خدمات، کشاورزی نیز رونق فراوانی را تجربه کرده‌اند. خصوصا گردشگری که در سالیان اخیر بسیاری از ایرانی‌ها را نیز جذب این کشور کرده است.
ضمن آنکه ارمنستان به علت بافت کوهستانی خود، از گذشته تاکنون محلی برای استخراج انواع سنگ‌های معدنی بوده است. به همین دلیل انواع و اقسام معادن مختلف در آن فعال هستند. از مهم‌ترین آنها می‌توان به طلا، آهن، مس، نمک و برخی معادن دیگر اشاره کرد.
با این حال، پاشنه آشیل اقتصاد ارمنستان را می‌توان بحث انرژی ان کشور دانست. همسایه شمالی ایران چندان از منابع نفتی، سوخت‌های فسیلی و گازی برخوردار نمیباشد . جدول زیر اطلاعات به نسبت خوبی از وضعیت اقتصادی آن ارائه می‌دهد.
این اطلاعات مربوط به سال‌های 2018 و 2019 بوده و براساس داده‌های سازمان‌های بین‌المللی از جمله سازمان جهانی کار، صندوق بین‌المللی پول و سایر سازمان‌ها است.
- نرخ تورم : 2.5 درصد
- نرخ بیکاری : 17.7 درصد
- تولید ناخالص داخلی : 12.43 میلیارد دلار
- سهم بخش خدمات، صنعت و کشاورزی از GDP: به ترتیب برابر 52.62، 24.98 و 13.7 درصد
- مهم‌ترین محصولات صنعتی : تجهیزات صنعتی، سیگار، مشروبات الکلی، مواد شیمیایی و منسوجات
- مهم‌ترین محصولات کشاورزی : انواع محصولات زراعی و شیلات
- مهم‌ترین محصولات معدنی : مولییدن، طلا، مس، انواع سنگ‌های ساختمانی
تجارت ارمنستان چگونه است؟
یکی از موانع اصلی ارمنستان برای گسترش تجارت با سایر کشورهای جهان، محصور بودن در خشکی و عدم دسترسی به دریا است. همین موضوع نیاز ارمنستان را به همسایگان خود بیشتر کرده است.
این در حالی است که دو همسایه مهم این کشور یعنی ترکیه و جمهوری آذربایجان، چندان رابطه سیاسی مناسبی با همسایه شمالی ایران ندارند. هر چند این دو کشور دارای رابطه تجاری با ارمنستان هستند، اما این رابطه همواره تحت تاثیر کشمکش‌های سیاسی قرار گرفته است.
این مسائل باعث شده تا یک فرصت تجاری بی‌نظیر برای سایر همسایگان و کشورهای نزدیک به ارمنستان فراهم شود. خصوصا برای کشورهای عضو اتحادیه اوراسیا که از امتیازات ویژه‌ای برای تجارت با یکدیگر برخوردار هستند.
مجموعه این عوامل باعث شده تا روسیه به یکی از مهم‌ترین شرکاء تجاری ارمنستان تبدیل شود. ایران نیز اگرچه سهم قابل‌توجهی در تجارت با این کشور داشته، اما نسبت به روسیه اختلاف فاحشی دارد.
این کشور همچنین به میزان قابل توجهی به ایران کالا صادر می‌کند. در ادامه با اصلی‌ترین شرکاء ارمنستان در بحث صادرات و واردات آشنا خواهیم شد.
اصلی‌ترین شرکاء ارمنستان در صادرات کالا کدام کشورها است؟
کشور روسیه با میزان 26.93 درصد، اصلی‌ترین شریک تجاری در بحث صادرات است. این در حالی است که دو کشور مرز مشترکی نیز ندارند. هر چند که به لحاظ جغرافیایی به یکدیگر بسیار نزدیک هستند.
اما به نظر می‌رسد که داشتن اشتراکات فرهنگی، تاریخی در کنار مزیت‌های تجاری اتحادیه اوراسیا به گرم شدن تنور تجارت ارمنستان و روسیه کمک کرده است.
علاوه بر روسیه، از مهم‌ترین شرکاء تجاری ارمنستان در بحث صادرات می‌توان به ترتیب به کشورهای سوئیس (14.16 درصد)، بلغارستان (9.10 درصد)، عراق (6.32 درصد)، هلند (5.55 درصد)، چین (4.50 درصد) و ایران (3.95 درصد) اشاره کرد.
برخی از این کشورها از جمله روسیه و چین، نقش قابل توجهی نیز در صادرات به ارمنستان دارند که نشان از روابط تجاری آنها با یکدیگر دارد.
اصلی‌ترین شرکا ارمنستان در واردات کالا کدام کشورها است؟
آمارها نشان می‌دهد که ایران در واردات ارمنستان نقش فعال‌تری بازی می‌کند. به طوری که حدود 5.55 درصد از کالاهای وارداتی ارمستان از ایران وارد می‌شود.
با این حال، باز هم روسیه و چین اصلی‌ترین شرکاء ارمنستان در بحث واردات کالا هستند. مهم‌ترین شرکاء تجاری ارمنستان در بحث واردات، به ترتیب شامل کشورهای روسیه (25.97 درصد)، چین (13.63 درصد)، ایران (5.55 درصد)، آلمان (4.99 درصد)، آمریکا (3.62 درصد) و برخی کشورهای دیگر است.
با این اوصاف می‌توان ایران را سومین شریک تجاری ارمنستان در بحث واردات دانست که البته این جایگاه می‌تواند بسیار بهبود یابد.
کالاهای صادراتی به ارمنستان
یکی از مهم‌ترین اقلام وارداتی ارمنستان از ابتدا تاکنون، سوخت و انواع مختلف انرژی بوده است. چرا که این کشور چندان منابع نفتی و انرژی در اختیار ندارد.
بیشتر محصولات سوختی و نفتی از کشور روسیه به ارمنستان وارد می‌شود. علاوه بر نفت و سایر سوخت‌ها، محصولات دیگری از قبیل ماشین‌آلات و تجهیزات برقی، دارو، دخانیات، پلاستیک در صدر نیازهای وارداتی ارمنستان قرار دارد.
حتما بخوانید: هر آنچه که باید درباره تجارت و صادرات به افغانستان بدانید
در فهرست زیر به مهم‌ترین کالاهای وارداتی ارمنستان در سال 2018 اشاره کرده‌ایم که منطبق با آخرین آمارهای سازمان تجارت جهانی است:
- انواع سوخت‌ها و روغن‌های فسیلی
- تجهیزات برقی و الکترونیکی
- وسایل نقلیه
- پلاستیک و محصولات پلاستیکی
- مبلمان، ساختمان‌های پیش‌ساخته و چراغ نئون
- بویلرها، دیگ‌های بخار صنعتی و تجهیزات مربوطه
- سنگ‌های معدنی و قیمتی و فلزات گران‌بها
- محصولات دارویی
- انواع تنباکو، دخانیات و سیگار
- آهن و فولاد
علاوه بر محصولات فوق، محصولات مختلف دیگری نیز توسط این کشور وارد می‌شود که تجار و صادرکنندگان می‌توانند بر روی صادرات آنها تمرکز کنند. از جمله این محصولات می‌توان به تجهیزات پزشکی، پوشاک و پارچه، آلومینیوم، کاغذ و برخی محصولات دیگر اشاره کرد.
وضعیت تجارت ارمنستان و ایران در یک نگاه
اگرچه میزان تجارت ایران با ارمنستان نسبت به برخی از کشورهای دیگر همچون روسیه اختلاف زیادی دارد، اما برخی عوامل از جمله مرز زمینی، اشتراکات فرهنگی و عضویت دو کشور در اتحادیه اقتصادی اوراسیا، می‌تواند این حجم از تجارت فعلی را بسیار بالا ببرد.
ایران از طریق دو استان آذربایجان شرقی و اردبیل با ارمنستان هم‌مرز است. بازرگانان، تجار و مسافران می‌توانند از طریق گمرک نوردوز با این کشور ارتباط داشته باشند. این گمرک در حدود 60 کیلومتری شهر جلفا قرار دارد.
راه زمینی تنها راه و البته آسان‌ترین مسیر برای تجارت با ارمنستان از ایران است. و در آینده نیز قرار است ارتباط ریلی بین دو کشور برقرار شود.
به علت وسعت نه چندان زیاد این کشور، رفت‌وآمد و مسافرت به شهرهای مهم آن مانند ایروان چندان زمان نخواهد برد و به سهولت انجام می‌گیرد.
در سالیان اخیر بسیاری از گردشگران ایرانی برای گذراندن تعطیلات آخر سال و اوقات فراغت خود به این کشور سفر می‌کنند. مجموعه این فاکتورها نشان می‌دهد که صادرات به ارمنستان نسبت به بسیاری دیگر از کشورهای دیگر برای تجار ایرانی بسیار آسان‌تر به نظر می‌رسد.
فهرست کالاهای صادراتی ایران به ارمنستان
پیش تر به مهم‌ترین کالاهای وارداتی به ارمنستان از سراسر جهان اشاره کردیم که به نوعی اصلی‌ترین نیازهای وارداتی این کشور را نیز نشان می‌داد. اما اکنون قصد داریم تا به جزئیات بیشتری در خصوص کالاهای صادراتی ایران به این کشور اشاره کنیم.
تجار و صادرکنندگان با اطلاع از این آمارها بهتر می‌توانند به نیازهای وارداتی بازار ارمنستان پی برده و به صورت بهتری برای صادرات اقدام کنند. ما براساس آمارهای سازمان تجارت جهانی به لیست مهم‌ترین اقلام صادراتی ایران به ارمنستان اشاره کرده‌ایم که به صورت زیر است.
- سوخت‌های فسیلی
- محصولات پلاستیکی
- مواد شیمیایی معدنی و فلزات گران‌بها
- محصولات سرامیکی
- مواد معدنی گوگرد، آهک، خاک، نمک، گوکرد، سیمان و گچ
- آهن و فولاد
- هندوانه، انواع میوه و مرکبات، آجیل
- شیشه و ظروف شیشه‌ای
علاوه بر داده‌های فوق، با نگاهی به آمارهای گمرک جمهوری اسلامی ایران می‌توان به لیست مهم‌ترین کالاهای صادراتی ایران به ارمنستان دست یافت.
براساس آمارهای گمرک در سال‌های 97 و 98 بیشترین حجم صادرات از ایران به این کشور به ترتیب از طریق گمرکات نوردوز، تبریز، فولاد مبارکه اصفهان، جلفا، منطقه ویژه پتروشیمی بندر امام خمینی، اراک، مراغه، غرب تهران صورت گرفته است.
در میان کالاهای صادراتی برخی از کالاها از قبیل لوله و پروفیل، شیشه، انواع میوه و سبزیجات، انواع سنگ و مواردی از این قبیل بیشتر دیده می‌شود.